Manufaktury fajansu w basenie Morza Bałtyckiego (cz.7-Stralsund)

1 września 1755 roku władze Stralsundu podjęły decyzję o założeniu fabryki fajansu przy ulicy Tribseer Strasse. Szefem manufaktury został Joachim Ulrich Giese, bankier i właściciel od 1754 roku wyspy Hiddensee, leżącej nieopodal miasta. Z wyspy tej pochodziła glina niezbędna do wytwarzania naczyń. W 1757 roku manufaktura zatrudniała już 51 pracowników, w tym dwóch specjalistów od modelowania form naczyń oraz siedmiu tokarzy. Giese wysłał jednego z mistrzów w podróż, w czasie której miał się zapoznać z funkcjonowaniem innych fabryk. Był to prawdopodobnie Albrecht Friedrich Conradi. Krótko w Stralsundzie przebywał Johann Georg Buchwald, którego jednak działalność odcisnęła się wyraźnym piętnem na miejscowej produkcji. 

W 1757 roku miasto zajęły wojska szwedzkie w czasie wojny siedmioletniej. Spowodowało to przestój w produkcji. W związku z czym Giese wydzierżawił manufakturę 11 sierpnia 1766 roku Johannowi Eberhardowi Ludwigowi Ehrenreich, dentyście króla szwedzkiego Fryderyka I oraz założyciela manufaktury w Marieberg. Do transakcji doszło w Sztokholmie. Ehrenreich otrzymał dzierżawę na 10 lat.

W początkach lata 1767 roku do Stralsundu przybyło wraz z rodzinami około 40 specjalistów od wyrobu ceramiki. Wcześniej zatrudnieni byli w manufakturach w Marieberg oraz Rörstrand. Ehrenreich dzięki temu wsparciu mógł wznowić produkcję. Na przełomie lat 60 i 70 XVIII wieku ze względu na trudności w sprzedaży swoich towarów, postanowiono zacząć zbyt na gdańskim Targu Dominikańskim. 12 grudnia 1770 roku doszło do eksplozji składów prochu szwedzkiej armii. W wyniku czego zniszczeniu uległa również stralsundzka manufaktura. Ehrenreich wyemigrował na wschód, gdzie zmarł w roku 1803. Giese postanowił przywrócić funkcjonowanie zakładu. Udało mu się znowu zatrudnić rzeszę pracowników na przełomie roku 1771/72. Głównym zarządcą produkcji został garncarz Carl Friedrich Bahlcke. W roku 1780 zmarł Giese, a w roku 1785 od jego spadkobierców manufakturę nabył Adam Philipp Carl. Starał się on przywrócić dawny rozmach produkcji. Wobec jednak trudności musiał poddać się. W maju 1788 roku rozpoczęto procedurę upadłościową, a w kwietniu 1792 roku majątek zakładu został rozsprzedany.

Asortyment naczyń:

Asortyment z pierwszych lat działalności nie jest bliżej znany. Dane archeologiczne sugerują wyroby zdobione farbami w tonacji czerwonej. Po roku 1767 widać w wytworach wyraźne wpływy szwedzkie. Były to wyroby rokokowe oraz wczesnoklasycystyczne o wyraźnych wpływach szwedzkich oraz angielskich. Stralsund znany był z produkcji masowej szerokiej gamy produktów ceramicznych zaspokajających zapotrzebowanie domów arystokratycznych oraz mieszczańskich. Wyroby te charakteryzowały się również daleko idącą unifikacją ornamentyki oraz form. Zdobienie opierało się głównie na ornamentyce roślinnej oraz malarstwie medalionowym, rzadziej stosowano szaro-zielone motywy krajobrazowe. 

Wyroby stralsundzkie sygnowano literą "G" lub "C" (Giese, Carl), strzałką (element herbu miasta), literą "E" (w okresie dzierżawy Ehrenreich'a) Cyfra oznaczała, iż dany okaz wchodzi w skład większej zastawy. Poza tym widniała data produkcji (dzień/miesiąc/rok), a początkowo również pierwszą literą modelu (Rouen, Strasburg, chiński, srebrny, szwedzki, francuski, angielski).

W okresie Ehrenreich'a również poszczególni rzemieślnicy nanosili swoje monogramy. Wśród nich identyfikuje się malarzy Christiana Daniela, Christiana Adama Detloffa, Johanna Otto Frantzen'a, Erika Hellmanna, Christiana Friedricha Öhrströma, Erika Wahlberga, Petera Åkermarka; malarza i modelarza Johanna Glühra i glazurnika Johanna Ullströma.

Źródło: C. Schulz-Berlekamp, Stralsund, [w:] Fayencen aus dem Ostseraum. Keramische Kostbarkeiten des Rokoko, red. H. Guratzsch, C. Kanowski, München, 2003, s. 193-203.

 

Fot. 1. Waza z talerzem, 1773 rok, zbiory Muzeum w Schleswigu (wg C. Schulz-Berlekamp, Stralsund, [w:] Fayencen aus dem Ostseraum. Keramische Kostbarkeiten des Rokoko, red. H. Guratzsch, C. Kanowski, München, 2003, s. 197, nr 71)

Fot. 2. Waza z pokrywą, po 1767 roku, zbiory Muzeum w Schleswigu (wg C. Schulz-Berlekamp, Stralsund, [w:] Fayencen aus dem Ostseraum. Keramische Kostbarkeiten des Rokoko, red. H. Guratzsch, C. Kanowski, München, 2003, s. 201, nr 76)