Osada w Gostkowie

Miejscowość Gostkowo znajduje się sześć kilometrów na północ od Bytowa. Nazwa miejscowości wywodzi się od słowiańskiego imienia Gost. Wieś w źródłach pisanych pojawia się dopiero na początku XV wieku. W latach 1400-1409 znany jest sędzia ziemski (Landrichter) Bartke z Gostkowa. W roku 1438 osada Wielkie Gostkowo miała 40, a Małe Gostkowo 30 łanów. Z terenu miejscowości znane były ułamki ceramiki „słowiańskiej”, które znajdowały się w zbiorach Muzeum w Berlinie^.

Pierwsze wzmianki o prowadzonych tu badaniach archeologicznych pochodzą z 1936 roku, kiedy to W. Petzsch odsłonił na obszarze żwirowni sześć pochówków. Doraźne prace prowadził tu jeszcze w 1938 roku powiatowy konserwator zabytków Lietzau. Kolejne prace wykopaliskowe prowadzono na tym stanowisku dopiero po niemalże 30 latach. W latach 1961-1965 zespół pod kierunkiem F. J. Lachowicza, wojewódzkiego konserwatora zabytków archeologicznych z Koszalina, odsłonił łącznie 342 ciałopalne oraz dwa szkieletowe pochówki kultury oksywskiej i wielbarskiej, datowane na okres przedrzymski i okres wpływów rzymskich. Poza tym znaleziono trzy skrzynkowe pochówki kultury pomorskiej oraz 9 grobów szkieletowych o nieustalonej chronologii Pozyskane wówczas materiały ruchome zostały przekazane do Działu Archeologii Muzeum w Koszalinie. Dokumentacja zaś trafiła do archiwum konserwatora.

Na przebadanym terenie wystąpiło łącznie 18 obiektów o chronologii określanej w zachowanej dokumentacji jako „wczesne średniowiecze”. Uznano je za jamy odpadkowe (17 obiektów) oraz palenisko (jeden obiekt). Analizie poddano jedynie te obiekty, z których pochodzą ułamki ceramiki dającej się jednoznacznienie określić jako tzw. tradycyjna, czyli wykonana metodą obtaczania na kole garncarskim i wypalona w atmosferze utleniającej. Nie poddawano zaś tych, gdzie wystąpiły jedynie pojedyncze, mało charakterystyczne ułamki ceramiki ręcznie lepionej, które mogą pochodzić z naczyń pradziejowych jak i wczesnośredniowiecznych.

W trakcie badań pozyskano łącznie 1224 fragmenty ceramiki (w tym 966 brzuśców, 153 wylewów 102 dna oraz trzy ułamki uch) określonych jako wczesnośredniowieczne oraz 43 ułamki ceramiki siwej. Ze względu na znaczne rozdrobnienie nie jest możliwe ustalenie z jakiego typu naczyń fragmenty te pochodzą. Poza nimi wystąpiło też 8 ułamków charakterystycznych dla technologii wytwarzania ceramiki siwej, ale barwy kremowej. Taka barwa była wynikiem nieudanego do końca wypału.

W starszej literaturze ułamki pochodzące z naczyń wypalonych w atmosferze redukcyjnej występującej w niewielkiej liczbie w jednostkach stratygraficznych, gdzie przeważającym komponentem ceramicznym były fragmenty ceramiki wypalonej w atmosferze utleniającej (określanej mianem wczesnośredniowiecznej) uznawano powszechnie jako element wtórny, określony szerokim mianem „późnośredniowiecznej ceramiki siwej”. Stosunkowo niedawno zwrócono uwagę, iż oba rodzaje ceramiki funkcjonowały jednocześnie. Dlatego też ze względu na silną homogeniczność analizowanego materiału oba rodzaje ceramiki (tradycyjna, siwa) uznać należy za jednoczasowe. Oczywistym jest, że nowinki technologiczne – w tym przypadku wypał redukcyjny – swoich odbiorców znajdowały najpierw w centrach. Z czasem dopiero znajdowały uznanie na peryferiach.

Wobec takiej chronologii funkcjonowanie osady w Gostkowie należałoby zamknąć pomiędzy połową XIII, a początkiem XIV wieku. Ze względu na fakt, iż mamy tu do czynienia z terenami wiejskimi raczej chronologia ta przypadałaby na końcowy etap tego okresu.

Źródło: A. Kuczkowski, Średniowieczne źródła archeologiczne z wielokulturowego stanowiska w Gostkowie, pow. bytowski, stanowisko 1, Nasze Pomorze. Rocznik Muzeum Zachodnio-Kaszubskiego w Bytowie, nr 13, 2012